Średniowieczne założenia obronne ziemi Bartów.
Ardapy, gm. Bartoszyce, dawniej Ardappen
Półwyspowe grodzisko położone około 300 m na południowy-zachód od wsi, zwane dawniej „Schanzenberg”. Obiekt położony jest nad lewym brzegiem Łyny. Stanowisko posiada płaski majdan, bez wałów.
Bajory Wielkie, gm. Srokowo, dawniej Gross Blankenfelde (zobacz zdjęcia)
Grodzisko znajduje się około 0,5 km na północny-wschód od wsi. Jest to wzgórze 81 m, położone wśród podmokłych łąk. Obiekt posiada owalny kształt o wymiarach 105 x 55 m. Wał zaporowy, odcinający grodzisko od południa, został częściowo uszkodzony w wyniku działalności rolniczej.
Barciany, gm. loco, dawniej Barten (zobacz zdjęcia)
Na miejscu ważnego grodu Bartów około 1339 r. Krzyżacy wybudowali murowany zamek, który zachował się do dzisiejszych czasów. W XIX w. w ogrodach zamkowych wykopano rzeźbę kamienną, tzw. babę.
Bartoszyce, gm. loco, dawniej Bartenstein (zobacz zdjęcia)
Założenie obronne znajdowało się dużym półwyspie, w zakolu rzeki Łyny, przy jej północno-zachodnim brzegu. Znajdował się tutaj gród Bartów na którego miejscu w latach pięćdziesiątych XIII w. Krzyżacy wybudowali zamek, zdobyty następnie przez Prusów w 1264 r. podczas II powstania. Na początku XIV w. wybudowano zamek murowany, który w XIX w. został całkowicie rozebrany.
Bezławki, gm. Reszel, dawniej Bäslack (zobacz zdjęcia)
Grodzisko znajduje się w południowo-wschodniej części wsi, w zakolu rzeki Dajna. Północna i zachodnia część obiektu została zniszczona. Widoczne pozostały wały nad rzeką, w południowej części założenia obronnego oraz relikty bramy wjazdowej. W Bezławkach, poza grodziskiem znajduje się zameczek krzyżacki, przebudowany w XVI w. na kościół protestancki.
Biedaszki, gm. Kętrzyn, dawniej Gross Neuhof
Grodzisko położone jest w odległości około 1 km na północny-zachód od wsi Biedaszki. Ulokowane zostało w widłach rzek Guber i Dajna. Stanowisko nie jest obwałowane.
Bisztynek, gm. loco, dawniej Bischofstein (zobacz zdjęcia)
Stanowisko znajduje się w odległości około 700 m na zachód od miasteczka. Grodzisko nie posiada wałów, które prawdopodobnie zostały zniszczone w wyniku działalności rolniczej. Przetrwały one jedynie w nazwie „Wałowa Góra”.
Drawa, gm. Bartoszyce, dawniej Sonnenburg (zobacz zdjęcia)
Obiekt zwany dawniej „Alte Schanze” znajduje się bezpośrednio na północ od wsi, nad wysoką skarpą opadającą do stromo do rzeczki Bajdycka Młynówka. Grodzisko od strony lądu odcięte jest fosą o szerokości około 8 m, której relikty są doskonale czytelne w terenie. Majdan jest płaski i nie posiada wałów.
Galiny, gm. Bartoszyce, dawniej Gallingen (zobacz zdjęcia)
Grodzisko położone jest na zachodnim brzegu rzeki Pisa, w odległości około 200 m. na południe od zabudowań wiejskich. Całość założenia obronnego znajduje się na półwyspie odciętym od strony lądu wysokim wałem, którego długość sięga około 100 m. Po drugiej stronie rzeki znajdują się relikty drugiego grodziska, zniszczonego już grodziska.
Gałwuny, gm. Kętrzyn, dawniej Gross Galbuhnen (zobacz zdjęcia)
Dwa grodziska wczesnośredniowieczne, położone w odległości ok. 2 km na wschód od Gałwun. Oba obiekty znajdują się przy prawym brzegu Gubra. Jedno z grodzisk jest półwyspowe, drugie stożkowate.
Garbno, gm. Barciany, dawniej Laggarben
W odległości ok. 500 m na zachód od wsi położone jest grodzisko stożkowate, zwane dawniej „Wallberg”. Przypuszczalnie pochodzi z okresu krzyżackiego.
Garbno, gm. Korsze, dawniej Lamgarben (zobacz zdjęcia)
Grodzisko położone w północnej części wsi, w pobliżu lewego brzegu Rawy. Od strony rzeczki wzgórze sięga na wysokość ok. 15 m., od południa, gdzie wysokość wałów nie była tak efektowna przekopana była fosa. W odległości ok. 400 m na wschód, nad prawym brzegiem Rawy, położone jest kolejne grodzisko, zwane „Lisią Górą”. Przypuszczalnie w Garbnie znajdował się zaginiony zamek z czasów II Powstania Prusów, zwany Wallewona.
Jegławki, gm. Srokowo, dawniej Jäglack (zobacz zdjęcia)
Stożkowaty obiekt o wysokości ok. 5 m, położony na terenie parku, przy mniejszym stawie. Wokół podstawy gródka zachowane są ślady fosy. Stanowisko użytkowane w czasach krzyżackich.
Franknowo, gm. Jeziorany, dawniej Frankenau (zobacz zdjęcia)
Przypuszczalne grodzisko występujące na niemieckich sztabówkach pod nazwą „Schlossberg”. Wzgórze położone jest w odległości ok. 800 m na wschód od Franknowa, przy drodze do Bisztynka. Brak śladów obwałowań.
Zebrał i opracował: Robert Klimek
Wszystkie zdjęcia (z wyjątkiem zaznaczonych) pochodzą z prywatnej kolekcji Roberta Klimka i jakakolwiek kopiowanie do celów komercyjnych, musi być z nim, jako autorem, uzgodnione. Każdy kto czyni inaczej, narusza to prawo i musi być świadom konsekwencji wynikających z ustawy o prawie autorskim. Kontakt e-mail z autorem znajduje się na stronie głównej.
Uwaga! Prezentowane materiały nie są przewodnikami dla poszukiwaczy historycznych zabytków, lecz mają na celu promowanie wiedzy o grodziskach poprzez edukację. Informujemy, że osoby przyłapane na niszczeniu obiektów zabytkowych zgodnie z art. 108 ustawy o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami podlegają karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Na podstawie art. 111 powyższej ustawy może nastąpić przepadek urządzeń do poszukiwania.